(Met toestemming overgenomen uit het boekje "Vrijmetselarij wat is dat?", te verkrijgen bij FAMA Maçonnieke Uitgeverij via de website www.uitgeverij-fama.nl)
Het boekje met de gelijknamige titel bevat 99 vragen en antwoorden. Uit deze 99 plaatsen wij hier een selectie.
- Is er meer te zeggen over de relatie vrijmetselarij en godsdienst?
De vrijmetselarij heeft, anders dan een godsdienst, niet de neiging om bindend vast te stellen wat onder waarheid zou moeten worden verstaan. Ze gaat ervan uit dat ieder in zichzelf zijn (subjectieve) waarheid dient te zoeken en te ontdekken. Ze is dan ook niet zozeer een levensbeschouwing dan wel een levenshouding. Ze wil door haar methode van werken een hulpmiddel zijn tot stimulering van de persoonlijke ontwikkeling en beleving om zo dichter bij het begrip van waarheid te komen. Het opschrift op de Apollotempel in Delphi: ‘Ken U zelf (en gij zult de goden leren kennen) heeft in dit verband een bijzondere betekenis voor de vrijmetselaar.
- Vrijmetselarij werkt met rituelen en symbolen. Is dat uniek?
Zeker niet. Rituelen zijn van oudsher een verschijnsel dat zich voordoet in vrijwel alle culturen, beschavingen, gemeenschappen en godsdiensten. Ze hebben verschillende functies, zoals het opnemen van één of meer individuen in een groep of het afscheid van een overledene. In dat opzicht is de vrijmetselarij dus niet uniek. Wel nemen rituelen in de vrijmetselarij als inwijdingsgenootschap een bijzonder belangrijke plaats in.
- Is een ritueel vastgelegd?
Een ritueel is vastgelegd in een rituaal. Dat is een tekst waarin de rollen van de verschillende functionarissen zijn verwoord: de teksten die zij moeten uitspreken en de handelingen die zij hebben te verrichten. Maar ook bevat een rituaal een aantal andere aanwijzingen, bijvoorbeeld over het van tevoren inrichten van de ruimte waarin het rituele gebeuren zich afspeelt. Die ruimte, de werkplaats, wordt vaan tempel genoemd, omdat het voorbeeld dan tempelbouw door Salomo een wezenlijk gegeven is.
- Bij zijn aanneming tot leerling legt de kandidaat een belofte af. Hoe luidt die?
De aanneming tot leerling houdt in dat betrokkene lid wordt van de Orde en dat hij tevens lid wordt van de loge waarin de aanneming plaatsvindt. Voor het verkrijgen van het lidmaatschap legt de kandidaat de volgende belofte af: “Ik beloof het doel der Orde naar vermogen door woord en geschrift, daad en voorbeeld, in handel en wandel te zullen voorstaan. Ik beloof gehoorzaamheid aan de wetten der Orde en aan de besluiten van het Grootoosten (de jaarlijkse algemene vergadering). Ik beloof de verplichtingen mij krachtens die wetten en besluiten opgelegd, getrouw te zullen nakomen, en gelet op het karakter der Orde als besloten vereniging te zullen eerbiedigen wat mij als lid van die Orde wordt toevertrouwd." Veel loges verlangen daarnaast van de aangenomen leerling dat hij ook een belofte aflegt voor het lidmaatschap van de loge. Daarin wordt gehoorzaamheid aan de regelgeving van de loge beloofd alsmede de bloei van de loge naar behoren te bevorderen.
- Wat houden die wetten en besluiten van de Orde in?
Het laat zich wellicht zo samenvatten: als iedere vereniging kent de Orde statuten en regelementen waarin rechten en verplichtingen worden vastgelegd waar iedere loge en ieder logelid zich aan heeft te houden. Er worden geen zaken van de individuele vrijmetselaar verlangd die hoe dan ook in strijd zouden kunnen zijn met goed burgerschap of met de waarden en normen van de Nederlandse rechtsstaat. Een voorbeeld: artikel 1 lid 4 van de zogeheten Ordegrondwet bepaalt; “De Orde eist van haar leden gehoorzaamheid aan de wetten des lands zolang en voor zover die wetten geen beperking inhouden van de vrijheid van meningsuiting en van vereniging.”
- Waar komt de benaming vrijmetselaar vandaan?
Die benaming is een niet juiste vertaling van het Engelse mason. Het Engelse begrip mason houdt meer in dan het Nederlandse metselaar. Dat zou in het Engels vertaald moeten worden met ‘layer’ of ‘setter’. Het Engelse mason is namelijk een verzamelwoord voor steenhouwers en steenbewerkers. Over de herkomst van het woord freemason bestaat geen zekerheid. Veel onderzoekers zijn van mening, dat het een samentrekking is van freestone mason: dat is een steenhouwer die speciaal werkte met een relatief zachte fijne soort kalksteen, genaamd freestone. Zij werden geacht de kunstenaars en experts onder de steenhouwers te zijn en bijzondere opdrachten tijdens de bouw te vervullen. Volgens andere opvattingen zou het begrip free te maken hebben met de eis, dat een kandidaat volgens Oudengelse traditie een ‘free born, no bandman’ (vrijgeboren, dus geen lijfeigene of horige) moest zijn. Lid 1 van artikel 1 van de Ordegrondwet van de Nederlandse Orde luidt: “Een vrijmetselaar is een vrij man van goede naam”. Daarmee wordt dan bedoeld, dat hij vrij is van vooroordelen en geen bijzondere bindingen heeft.
- Vormen vrijmetselaren dan toch niet een bepaalde elitegroep?
Als men onder elite verstaat een groep van mensen met eenzelfde belangstelling voor geestelijke onderwerpen, dan zou men de leden van een loge misschien een elitegroep kunnen noemen. Uit de ledenlijsten van de loges blijkt dat er grote verschillen zijn in de beroepen die de leden uitoefenen en dat zij afkomstig zijn uit vele lagen van de bevolking. Het gaat dus niet om een exclusief gezelschap waar je alleen zou worden toegelaten als je een zekere maatschappelijke status bezit.
- Wat bezielt de tegenstanders van de vrijmetselarij?
In het algemeen kan men zeggen dat alle autoritaire stelsels, of ze nu van politieke of van kerkelijke aard zijn, gekant zijn tegen de vrijmetselarij. Die legt immers de nadruk op vrijheid van meningsvorming en de waarde van het individu. Vandaar dat zowel het nationaalsocialisme als het communisme in staten waar zij de macht hadden, de vrijmetselarij verboden en soms ook vervolgden. Dat geldt ook voor sommige landen met een dictatoriaal of semi-dictatoriaal regime. Zo werd de vrijmetselarij in Indonesië onder president Soekarno verboden en dit verbod geldt nog steeds. Een dergelijke situatie vindt men in bepaalde landen met een theocratische bestuursvorm in het Nabije Oosten. Politieke en godsdienstige dictatuur zijn de tegenpolen van de vrijmetselarij. Zolang dergelijke regimes zich kunnen handhaven zal de vrijmetselarij er niet tot ontwikkeling komen.
- Hoe kan men zich als lid aanmelden?
De meeste kandidaten melden zich aan door tussenkomst van een lid van een loge dat hen bekend is. Kent men niemand die lid is, dan kan men zich altijd wenden tot de secretaris van de plaatselijke loge. Men kan deze gegevens vaak vinden in het telefoonboek of een gemeentegids. Eenvoudiger is hiervoor gebruik te maken van Orde (www.vrijmetselarij.nl) Onder ‘adresboek’ vindt men daar de contactgegevens van de verschillende loges. Daarnaast geeft de website ook achtergrondinformatie.
