In het kader van het zomerreces van Spectrum laten wij u nader kennismaken met bekende en onbekende Nederlandse personen waarbij een verband leggen tussen hun filosofische inslag en de Vrijmetselarij. Om de tien dagen introduceren wij een artikel in het kader van het thema “Nederlandse ‘filosofen’en de Vrijmetselarij”. Deze week gaat het over B. Spinoza.
In de zoektocht naar waarheid, persoonlijke groei en universele broederschap, vindt de Vrijmetselarij verrassend veel verwantschap met het denken van een van de grootste Nederlandse filosofen: Baruch Spinoza (1632–1677). Hoewel hij zelf geen vrijmetselaar was — de organisatie zoals wij die kennen bestond nog niet in zijn tijd — sluiten zijn ideeën over ethiek, tolerantie en inzicht naadloos aan bij de idealen van de Orde.
Spinoza schreef zijn beroemdste werk, Ethica, niet als een verzameling morele regels, maar als een filosofische routekaart naar bevrijding. Hij zag de mens niet als een zondig wezen, maar als een deel van de natuur — een wezen dat vrijheid kan bereiken door kennis van zichzelf en van de wereld.
Voor Spinoza is ware vrijheid niet het doen wat je maar wilt, maar het begrijpen waarom je handelt. Vrijheid ontstaat wanneer we niet langer worden overheerst door onze passies, angsten of vooroordelen, maar handelen vanuit inzicht. Deze gedachte klinkt sterk door in het maçonnieke streven naar zelfkennis en verlichting.
Een ander kernbegrip in Spinoza’s denken is tolerantie. In een tijd van religieuze spanningen en dogmatische onderdrukking pleitte hij voor vrijheid van denken, geloof en meningsuiting. Hij geloofde dat de staat mensen alleen in vrijheid kon verenigen als ze mochten denken wat ze wilden — zolang ze zich aan de wet hielden.
Deze gedachte wordt breed gedragen binnen de Vrijmetselarij, die broeders met uiteenlopende achtergronden, geloven en overtuigingen samenbrengt op basis van wederzijds respect en de zoektocht naar gemeenschappelijke waarden.
Voor Spinoza is inzicht niet alleen een intellectuele bezigheid, maar een vorm van spirituele toewijding. Hij beschreef de hoogste vorm van kennis — die hij “intuitieve kennis” noemde — als een directe ervaring van het goddelijke in de orde van de natuur. In dit “zien met het oog van de geest” ervaart men een diepe verbondenheid met het geheel.
Ook binnen de Vrijmetselarij staat inzicht centraal — niet als dogma, maar als een persoonlijk pad van inwijding en symbolisch leren. Door rituelen, symboliek en onderlinge gesprekken worden broeders uitgenodigd om dieper te kijken en te groeien in wijsheid.
Hoewel Spinoza nooit een maçonnieke tempel betrad, ademt zijn filosofie een geest van vrijheid, rede en eerbied voor het mysterie van het bestaan — precies de sfeer waarin vrijmetselaren samenkomen. Zijn werk is dan ook een rijke bron van inspiratie voor wie het pad van de steenhouwer volgt: altijd op zoek naar het gladder maken van de ruwe steen, zowel in zichzelf als in de wereld.
Of zoals Spinoza zelf schreef: “De mens is vrij voor zover hij geleid wordt door de rede.”
Een les die vandaag nog even krachtig klinkt als in de 17e eeuw — en die de harten van velen binnen de Vrijmetselarij blijft raken.
Disclaimer – Gebruik van artikelen
De artikelen die gepubliceerd zijn op de website van Loge Spectrum te Amersfoort mogen vrij worden gekopieerd, gedeeld en gebruikt, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermeld daarbij ten minste: Bron: Loge Spectrum te Amersfoort – [www.logespectrum.nl of de juiste link naar desbetreffend artikel]
Voor hergebruik is geen voorafgaande toestemming vereist, maar wij stellen het zeer op prijs als u uw gebruik of plaatsing meldt via e-mail: vcbeheer.spectrum@gmail.com. De inhoud van de artikelen blijft eigendom van Loge Spectrum te Amersfoort. Bij bewerking of verkorting vragen wij om de oorspronkelijke strekking en context te respecteren.