Oorlog is helaas weer dagelijks in het nieuws. Soms speelt het zich ver weg af, soms komt het angstig dichtbij. We zien verwoeste steden, vluchtende mensen en diepe verdeeldheid. En steeds weer stellen we dezelfde vraag: Hoe kan het dat mensen steeds opnieuw in oorlog vervallen?
Dat is geen puur politieke vraag. Het is ook een morele en spirituele vraag. Want wat zegt oorlog over de mens? Over ons als samenleving — en over mij als individu?
In dit artikel bekijken we drie verschillende manieren om naar oorlog te kijken: vanuit een spirituele leer (de theosofie), vanuit wetenschappelijk onderzoek (Ingo Pieper), en vanuit de symboliek van de vrijmetselarij.
De theosofie is een spirituele stroming uit de 19e eeuw. Volgens deze leer ontstaat oorlog niet zomaar. Het is het gevolg van eerdere daden van mensen en samenlevingen. Denk aan jarenlange hebzucht, onderdrukking of onverschilligheid — dat blijft volgens de theosofie niet zonder gevolg. Op een gegeven moment ontstaat er onbalans, en zoekt de natuur of het universum naar herstel.
Soms gebeurt dat via pijnlijke gebeurtenissen, zoals oorlog. Maar volgens de theosofie is dat geen straf, maar karma, de wet van oorzaak en gevolg. Én een kans tot bewustwording.
Wat is theosofie?
De theosofie is een spirituele leer die zegt dat alles in het universum met elkaar verbonden is. Ze gelooft in zielsontwikkeling, reïncarnatie en universele wetten zoals karma.
Wat is karma?
Karma betekent letterlijk ‘handeling’ of ‘daad’. In spirituele zin betekent het: elke handeling heeft gevolgen. Goede daden brengen positieve gevolgen, slechte daden brengen negatieve gevolgen — soms pas veel later.
2. Ingo Pieper: Oorlog als systeemherstel
Ingo Pieper is een Duitse wetenschapper én voormalig militair. In zijn onderzoek bestudeert hij oorlogen vanuit systeemtheorie. Volgens hem is de wereld een soort netwerk van landen, belangen en machtsverhoudingen. Dat netwerk raakt soms uit balans, bijvoorbeeld door spanningen of onopgeloste conflicten.
In zo’n geval volgt vaak een ‘reset’: het systeem herschikt zichzelf. Oorlog is dan geen straf of fout, maar een soort herstart. Het klinkt koel, maar Pieper laat zien dat oorlogen vaak in patronen verlopen. En als we die patronen leren herkennen, kunnen we ook leren om ze te doorbreken.
Wat is systeemtheorie?
Systeemtheorie bekijkt de wereld als een geheel van onderling verbonden delen. Als één deel verandert, beïnvloedt dat het geheel. Net als een ecosysteem of een verkeersnetwerk.
3. De Vrijmetselarij: oorlog als spiegel
En hoe kijkt de vrijmetselarij naar oorlog?
De vrijmetselarij is geen religie en geen politieke organisatie. Ze houdt zich niet bezig met het innemen van standpunten over wereldconflicten. In plaats daarvan richt ze zich op één ding: het vormen van de mens.
In de vrijmetselarij wordt de mens voorgesteld als een ‘ruwe steen’. Die ruwe steen staat symbool voor wie je bent als je net aan je levenspad begint: onvolmaakt, maar vol mogelijkheden. Door zelfinzicht, discipline en morele ontwikkeling kun je die steen bewerken tot een mooie, stevige bouwsteen.
En zo komt de oorlog dichterbij: want oorlog is volgens de vrijmetselarij niet alleen iets ‘ver weg’. Het is ook een spiegel van wat er in onszelf leeft. Als angst, haat of egoïsme in ons de overhand krijgen, kunnen die krachten zich ook in de samenleving uiten. Oorlog begint dus niet aan de grens — maar in het hart van de mens.
Wat is vrijmetselarij?
Vrijmetselarij is een eeuwenoude broederschap die mensen helpt zich moreel en geestelijk te ontwikkelen. Dit gebeurt via rituelen, symboliek en gesprekken in een loge (de ontmoetingsplek). Vrijmetselaars streven naar wijsheid, zelfkennis en innerlijke orde.
Vrede begint bij jezelf
Wat de theosofie uitlegt met karma, en Pieper met systeemwetenschap, brengt de vrijmetselarij terug naar de mens zelf.
De vrijmetselaar stelt zich de vraag: Wat kan ík doen aan vrede? Niet op wereldschaal, maar in het dagelijks leven. In hoe ik denk. Hoe ik voel. Hoe ik handel.
Wie in zichzelf rust en balans vindt, draagt bij aan een vreedzame samenleving. Wie zichzelf leert beheersen, helpt de wereld om kalmer te worden. Misschien niet zichtbaar op het nieuws, maar voelbaar in elke ontmoeting.
Tot slot: bouwer of toeschouwer?
Oorlog roept verdriet op. Maar ook verantwoordelijkheid. We kunnen blijven kijken, blijven klagen — of we kunnen besluiten om bouwers te worden.
De vrijmetselaar kiest ervoor om te bouwen. Aan zichzelf. Aan zijn omgeving. Hij weet: ik kan de wereld niet in mijn eentje veranderen. Maar ik kan wel beginnen bij mezelf. En hoe meer mensen dat doen, hoe meer de wereld mee verandert.
“Vrede begint niet aan de onderhandelingstafel. Ze begint in het hart.”
En zoals een Vrijmetselaar zou zeggen:
“Wil je bijdragen aan vrede? Begin dan met het bewerken van je eigen steen.”