Roxanne van Iperen stelt in haar essay Eigen planeet eerst vragen die niet alleen staten en instituties raken, maar ook ieder van ons persoonlijk – en misschien juist ook vrijmetselaars: Hoe leef je te midden van problemen die groter zijn dan je eigen leven? Hoe houd je koers wanneer klimaatverandering, ongelijkheid en polarisatie generaties overstijgen, terwijl politiek en economie gevangen zitten in het nu?
Ze legt overtuigend bloot waar onze samenleving tegenaan loopt: de democratische rechtsstaat, zoals wij die kennen, is onvoldoende toegerust om de klimaatcrisis en de daaraan verbonden systeemproblemen werkelijk het hoofd te bieden. Verkiezingscycli, economische belangen en kortetermijndenken lijken ons te gijzelen, terwijl de opgaven van deze tijd om juist het omgekeerde vragen: lange adem, solidariteit over generaties, en moedige keuzes.
Nederland is hierin geen uitzondering. Ook hier zien we een groeiend wantrouwen in instituties, weerstand tegen de verdeling van lasten, en polarisatie in plaats van verbinding. Dat alles speelt zich af in een tijd waarin maatschappelijke thema’s onder een steeds feller vergrootglas liggen: publieke opinie wordt direct en onverbiddelijk gevormd via sociale media, transparantie is een eis, en geloofwaardigheid moet telkens opnieuw worden bewezen.
De vragen van Van Iperen zijn geen theorie maar raken ons persoonlijk: ze raken aan ons handelen, onze moed en ons verantwoordelijkheidsgevoel. In de loge klinken ze door in rituelen en gesprekken, maar buiten de loge dragen we ze persoonlijk mee in werk, gezin en samenleving.
Terugkijkend in de geschiedenis zien we telkens eenzelfde patroon: beschavingen rijzen op, bloeien en vallen uiteen. Epidemieën, oorlogen en rampen verwoestten steeds opnieuw levens. Voor wie erin leefde was er geen overzicht – slechts onzekerheid. Dat relativeert. Misschien zijn ook wij gewoon onderdeel van een golfslag die al millennia gaande is.
Maar die troost is natuurlijk klein voor wie vandaag door klimaat of oorlog wordt getroffen.
De wereldbevolking is groter dan ooit en wereldwijd verweven. Een virus als COVID-19 legt alles stil, een oorlog in Oekraïne drijft onze gasrekening op. Spanningen rond migratie, klimaat en ongelijkheid worden dagelijks aangewakkerd via sociale media. Handel, technologie en cultuur zijn wereldwijd meer verweven dan ooit. Die verwevenheid kan wellicht samenwerking afdwingen, maar maakt ons ook kwetsbaar. Als vrijmetselaars en burgers staan we voor dezelfde keuze: kiezen we voor verbinding en verantwoordelijkheid, of voor wantrouwen en verdeeldheid?
Technologie lijkt vooruitgang vanzelfsprekend te maken. Maar morele groei is nooit gegarandeerd. Ook nu zien we vaccins en windparken naast toenemende ongelijkheid en gebrek aan visie. Politiek en instituties zijn niet ingericht op vraagstukken die generaties overspannen.
Wat de geschiedenis ons kan leren is dat de mens begrensd blijft. Rampen en oorlogen keren telkens terug. Dat kan verlammend werken – waarom moeite doen als alles toch vergaat? Maar het is ook bevrijdend: wij hoeven niet de hele wereld te dragen, alleen verantwoordelijk voor ons eigen handelen in onze eigen tijd en kring. Dat is bescheiden, maar nooit betekenisloos. Als individu kun je bijvoorbeeld altijd kiezen voor actief consuminderen, energie besparen, politiek actief worden of proberen het goede voorbeeld te geven. Hoe dan ook, actief iets doen. En juist hier rijst de vraag: waar vind je een plek om te oefenen met deze verantwoordelijkheid? Daar komt de Vrijmetselarij in beeld.
Wat kan de Vrijmetselarij betekenen in een tijd die zowel om relativering als om verantwoordelijkheid vraagt? Niet zozeer de strijd aangaan in het politieke of maatschappelijke veld, maar veeleer door een ruimte te scheppen waar mensen leren hun innerlijk kompas te scherpen.
In de loge vertraagt de tijd. Rituelen en symboliek plaatsen de mens in een groter geheel en herinneren eraan dat onze zorgen en ambities niet het laatste woord hebben. Tegelijk is de loge geen toevluchtsoord om aan de wereld te ontsnappen, maar een oefenschool om er bewuster in te staan. Hier oefenen we ons in zelfkennis, verdraagzaamheid en verantwoordelijkheid – precies die kwaliteiten die in de buitenwereld vaak onder druk staan.
Juist doordat vrijmetselaars elkaar ontmoeten voorbij afkomst, geloof of overtuiging, ontstaat er een zeldzame oefening in verbinding. In een samenleving die snel uiteenvalt in kampen en tegenstellingen, kan de loge een plaats zijn waar mensen leren om verschillen niet als bedreiging, maar als verrijking te zien.
Zo biedt de Vrijmetselarij geen kant-en-klare antwoorden, maar een manier om vragen te dragen. Een manier om, midden in de hectiek en onzekerheid van deze tijd, een moreel ritme te vinden dat helpt om niet te verstarren of te verharden, maar om aanwezig te blijven – met moed, met menselijkheid.
Misschien is dit wel de menselijke conditie: telkens opnieuw beginnen in dezelfde spanningsvelden. De geschiedenis relativeert onze ambities, maar maakt onze verantwoordelijkheid niet kleiner. Of we nu leven in bloei of verval – we kunnen altijd kiezen voor wijsheid, moed en menselijkheid. De golfslag van de geschiedenis stopt niet, maar we kunnen leren meedeinen en in ons eigen leven een verschil maken. Dáár begint onze opdracht: dichtbij, in kleine maar concrete stappen, met open ogen en een bereid hart.
Disclaimer – Gebruik van artikelen
De artikelen die gepubliceerd zijn op de website van Loge Spectrum te Amersfoort mogen vrij worden gekopieerd, gedeeld en gebruikt, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermeld daarbij ten minste: Bron: Loge Spectrum te Amersfoort – [www.logespectrum.nl of de juiste link naar desbetreffend artikel]
Voor hergebruik is geen voorafgaande toestemming vereist, maar wij stellen het zeer op prijs als u uw gebruik of plaatsing meldt via e-mail: vcbeheer.spectrum@gmail.com. De inhoud van de artikelen blijft eigendom van Loge Spectrum te Amersfoort. Bij bewerking of verkorting vragen wij om de oorspronkelijke strekking en context te respecteren.